Giai đoạn ăn dặm là thời điểm vàng để bé làm quen với hương vị tự nhiên và phát triển vị giác. Tuy nhiên, nhiều mẹ vẫn băn khoăn việc có nên nêm muối, đường hay các gia vị mặn cho bé dưới 1 tuổi. Các chuyên gia nhi khoa hàng đầu như WHO và Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ đều khuyến cáo trẻ dưới 1 tuổi tuyệt đối không nên ăn muối, nước mắm hay các loại gia vị mặn. Việc nêm nếm quá sớm không chỉ ảnh hưởng đến vị giác mà còn tác động đến thận, tiêu hóa và sức khỏe lâu dài.
Tại sao không nên cho trẻ ăn gia vị sớm?
Bảo vệ thận non nớt của bé
Ở trẻ dưới 1 tuổi, thận vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện, khả năng lọc và loại bỏ Natri dư thừa còn hạn chế. Nếu mẹ nêm muối hoặc các gia vị mặn, thận của bé phải làm việc quá sức. Theo Bảng nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho trẻ Việt Nam:
- Trẻ 6–11 tháng chỉ cần khoảng 600mg Natri/ngày (tương đương 1,5g muối)
- Trẻ 1–2 tuổi cần <900mg Natri/ngày (khoảng 2,3g muối).
Giữ vị giác tự nhiên cho bé
Giai đoạn ăn dặm là lúc bé học nhận biết hương vị tự nhiên. Vị giác ở trẻ dưới 1 tuổi rất nhạy bén, dễ bị ảnh hưởng bởi vị mặn, ngọt hay cay. Nếu nêm gia vị quá sớm, bé khó làm quen với món ăn nhạt hoặc tự nhiên, hình thành thói quen ăn mặn, ăn ngọt từ sớm.
Nghiên cứu dinh dưỡng cho thấy trẻ quen ăn mặn có nguy cơ cao hơn 20–30% mắc tăng huyết áp và béo phì khi trưởng thành. Ngược lại, cho bé làm quen với vị ngọt tự nhiên từ rau củ, vị đậm đà nhẹ nhàng từ thịt, cá sẽ giúp bé phát triển vị giác nhạy bén, dễ chấp nhận nhiều loại thực phẩm lành mạnh.
Bảo vệ hệ tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng
Dạ dày và ruột của bé dưới 1 tuổi còn non yếu, gia vị nồng, cay hoặc mặn có thể gây rối loạn tiêu hóa, đầy bụng, khó hấp thu chất dinh dưỡng. Một số gia vị chế biến sẵn còn chứa bột ngọt, hương liệu, chất bảo quản, tăng nguy cơ kích ứng niêm mạc ruột, dẫn đến bé bị trớ, tiêu chảy hoặc khó chịu sau ăn. Giữ món ăn nhạt, mềm, dễ tiêu giúp bé hấp thu tối đa vitamin, khoáng chất và chất đạm, đồng thời bảo vệ hệ tiêu hóa non nớt.
Độ tuổi an toàn để bắt đầu thêm muối và đường vào món ăn của bé
Khi bé bước sang 1 tuổi, thận và hệ tiêu hóa đã phát triển ổn định hơn. Lúc này, cha mẹ có thể bắt đầu cho bé làm quen dần với vị mặn và ngọt ở mức rất nhẹ, với mục đích mở rộng trải nghiệm vị giác, chứ không phải để nêm nếm theo khẩu vị người lớn. Lượng muối và đường sử dụng cần được kiểm soát chặt chẽ, ưu tiên vị ngọt tự nhiên từ thực phẩm và duy trì nguyên tắc ăn nhạt trong những năm đầu đời.
Lượng muối và đường khuyến nghị theo độ tuổi
| Độ tuổi | Muối (g/ngày) | Natri (mg/ngày) | Đường bổ sung |
| Dưới 1 tuổi | 0–1g | <400mg | Không |
| 1–2 tuổi | <2.3g | <900mg | Rất ít (từ trái cây) |
| 2–3 tuổi | <3g | <1.2g | Giới hạn |
Lưu ý khi thêm gia vị vào thực đơn của bé
- Muối: Chỉ nên giới thiệu sau 1 tuổi, sử dụng lượng rất nhỏ như vài giọt nước mắm giảm mặn hoặc một chút bột nêm từ rau củ. Ưu tiên vị ngọt tự nhiên từ rau củ (như cà rốt, bí đỏ, khoai lang) thay vì dùng muối iod hay các loại gia vị mặn đậm
- Đường: Trước 2 tuổi, mẹ nên tránh dùng đường tinh luyện. Thay vào đó, có thể dùng vị ngọt tự nhiên từ trái cây chín, hoặc mật ong (chỉ dùng sau 1 tuổi và với lượng rất ít), để hạn chế nguy cơ sâu răng và hình thành thói quen ăn ngọt sớm.
Trong suốt quá trình nêm nếm, cha mẹ nên duy trì nguyên tắc ăn nhạt hơn khẩu phần người lớn từ 2–3 lần, đồng thời theo dõi phản ứng của bé sau ăn. Nếu trẻ có tiền sử hoặc dấu hiệu liên quan đến thận hay tiêu hóa, việc tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng là cần thiết trước khi điều chỉnh khẩu phần.
Những gia vị tự nhiên an toàn để kích thích vị giác trẻ
Trong giai đoạn ăn dặm, cha mẹ có thể ưu tiên sử dụng các loại gia vị tự nhiên, lành tính để làm phong phú hương vị món ăn cho bé mà không cần đến muối hay đường. Những nguyên liệu như hành, tỏi, gừng, nghệ, quế, rau mùi, húng quế, lá tía tô, hành lá, cần tây, rong biển, củ cải trắng, cà rốt, khoai lang, nấm hương và nấm đùi gà giúp món ăn thơm hơn, dễ ăn hơn, đồng thời bổ sung thêm chất xơ, vitamin và khoáng chất cần thiết cho sự phát triển của trẻ.
Khi bé bước sang 1 tuổi, cha mẹ có thể bắt đầu cho bé làm quen dần với một số gia vị hỗ trợ an toàn như bột nêm từ rau củ, dầu ăn dặm, nước mắm giảm mặn hoặc nước tương giảm muối. Các gia vị này nên được sử dụng với lượng rất nhỏ, mang tính gợi vị nhẹ nhàng, giúp món ăn hấp dẫn hơn nhưng vẫn bảo vệ thận, hệ tiêu hóa và giữ được vị giác tự nhiên của bé. Nguyên tắc quan trọng là nêm vừa đủ để tạo hương, không làm lấn át mùi vị vốn có của thực phẩm.
