Ngôn ngữ
là một phần quan trọng trong sự phát triển của trẻ nhỏ. Việc biết nói là một bước tiến lớn trong quá trình trưởng thành và giao tiếp của bé. Tuy nhiên, thời điểm bé bắt đầu nói có thể khác nhau tùy theo từng bé. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ và những điều cần chú ý.
1: CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ Ở TRẺ
GIAI ĐOẠN SƠ SINH ĐẾN 3 THÁNG TUỔI
Trong giai đoạn này, bé chủ yếu giao tiếp thông qua tiếng khóc và các âm thanh không có cấu trúc.
Các dấu hiệu chính bao gồm:
- Phát ra tiếng khóc: Khóc để em bé biểu lộ nhu cầu như đói, đau, buồn ngủ hoặc khó chịu.
- Phát ra âm thanh ư ử: Âm thanh tự nhiên khi bé cảm thấy thoải mái hoặc hạnh phúc.
- Phản ứng với âm thanh: Bé có thể giật mình hoặc quay đầu về phía âm thanh nghe được.
GIAI ĐOẠN TỪ 4 ĐẾN 6 THÁNG TUỔI
Giai đoạn này bé bắt đầu phát triển kỹ năng giao tiếp nhiều hơn và thử nghiệm với các âm thanh khác nhau:
- Bắt đầu bập bẹ: Bé bắt đầu phát ra các âm thanh như “ba-ba”, “ma-ma” hoặc không có ý nghĩa cụ thể.
- Phản ứng với giọng nói quen thuộc: Bé có thể quay đầu hoặc cười khi nghe giọng nói của người thân.
- Bắt chước âm thanh: Bé có thể bắt chước các âm thanh đơn giản từ môi trường xung quanh.
GIAI ĐOẠN TỪ 7 ĐẾN 12 THÁNG TUỔI
Đây là giai đoạn bé bắt đầu hình thành các từ đơn giản và cố gắng giao tiếp bằng lời nói:
- Bập bẹ có ý thức: Các âm thanh như “ba-ba” hoặc “ma-ma” bắt đầu có ý nghĩa cụ thể, thường là để gọi bố hoặc mẹ.
- Hiểu và phản ứng với các từ đơn giản: Bé có thể hiểu và phản ứng với các từ đơn giản như “không”, “lại đây”, “tạm biệt”.
- Cố gắng giao tiếp: Bé cố gắng sử dụng âm thanh và cử chỉ để giao tiếp nhu cầu và mong muốn.
GIAI ĐOẠN TỪ 12 ĐẾN 18 THÁNG TUỔI
Bé bắt đầu nói những từ đơn giản và sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp:
- Nói những từ đơn giản: Bé có thể nói một vài từ đơn giản như “mẹ”, “bố”, “ăn”, “uống”.
- Hiểu và thực hiện các yêu cầu đơn giản: Bé có thể hiểu và làm theo các yêu cầu đơn giản như “đưa cho mẹ”, “ngồi xuống”.
- Giao tiếp bằng cách chỉ trỏ và sử dụng từ ngữ đơn giản: Bé sử dụng ngôn ngữ kết hợp với cử chỉ để giao tiếp.
GIAI ĐOẠN TỪ 18 ĐẾN 24 THÁNG TUỔI
Giai đoạn này, bé bắt đầu phát triển vốn từ vựng và kỹ năng ngôn ngữ phức tạp hơn:
- Vốn từ vựng tăng nhanh: Bé có thể biết và sử dụng từ 50 đến 100 từ.
- Ghép từ thành câu đơn giản: Bé bắt đầu ghép hai hoặc ba từ thành các câu đơn giản như “mẹ ơi, ăn cơm”, “bố ơi, đi chơi”.
- Hiểu và làm theo các chỉ dẫn phức tạp hơn: Bé có thể hiểu và làm theo các chỉ dẫn gồm hai hoặc ba bước.
2: NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CỦA TRẺ
MÔI TRƯỜNG GIAO TIẾP
Môi trường giao tiếp là một yếu tố quan trọng trong sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Những yếu tố này bao gồm:
- Sự tương tác với người lớn: Trẻ cần được tương tác thường xuyên với người lớn để học cách giao tiếp và phát triển ngôn ngữ.
- Sự kích thích ngôn ngữ: Trẻ cần được nghe và phản ứng với ngôn ngữ từ người xung quanh.
- Sự hỗ trợ từ gia đình: Sự quan tâm và hỗ trợ từ gia đình giúp trẻ phát triển ngôn ngữ tốt hơn.
YẾU TỐ DI TRUYỀN
Yếu tố di truyền cũng ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Một số trẻ có thể có xu hướng phát triển ngôn ngữ sớm hoặc muộn hơn so với các bạn cùng trang lứa.
SỰ PHÁT TRIỂN TỔNG THỂ
Sự phát triển tổng thể của trẻ bao gồm sự phát triển về thể chất, tâm lý và xã hội cũng ảnh hưởng đến khả năng phát triển ngôn ngữ. Trẻ cần có một sức khỏe tốt và môi trường phát triển toàn diện để phát triển ngôn ngữ một cách hiệu quả.
3: CÁC HOẠT ĐỘNG KHUYẾN KHÍCH SỰ PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CỦA TRẺ
ĐỌC SÁCH CÙNG BÉ
Đọc sách cho trẻ nghe là một trong những cách hiệu quả nhất để phát triển ngôn ngữ:
- Chọn sách phù hợp với độ tuổi: Chọn những cuốn sách có hình ảnh màu sắc sặc sỡ và nội dung phù hợp với độ tuổi của trẻ.
- Đọc to và rõ ràng: Đọc sách to, rõ ràng và sử dụng các biểu cảm khuôn mặt để trẻ dễ dàng theo dõi.
- Khuyến khích tương tác: Đặt câu hỏi về nội dung sách và khuyến khích trẻ trả lời.
HÁT VÀ CHƠI NHẠC CÙNG BÉ
Âm nhạc và hát là những hoạt động giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách vui vẻ và hiệu quả:
- Hát các bài hát thiếu nhi: Hát các bài hát đơn giản, có giai điệu vui tươi để trẻ dễ dàng học theo.
- Sử dụng nhạc cụ: Cho trẻ chơi với các nhạc cụ đơn giản như trống, xylophone để khuyến khích sự sáng tạo và học từ mới.
CHƠI TRÒ CHƠI TƯƠNG TÁC CÙNG BÉ
Các trò chơi tương tác giúp trẻ phát triển ngôn ngữ thông qua việc giao tiếp và tương tác với người khác:
- Chơi trò chơi ghép hình: Chơi các trò chơi ghép hình có liên quan đến từ vựng và hình ảnh để trẻ học từ mới.
- Chơi trò chơi vai diễn: Chơi các trò chơi vai diễn như đóng vai bác sĩ, giáo viên, hoặc các nhân vật trong truyện để trẻ học cách giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống khác nhau.
TƯƠNG TÁC HÀNG NGÀY CÙNG BÉ
Tương tác hàng ngày là cách tự nhiên nhất để phát triển ngôn ngữ cho trẻ:
- Nói chuyện với trẻ: Thường xuyên nói chuyện với trẻ về mọi thứ xung quanh. Giải thích và mô tả các hoạt động hàng ngày.
- Đặt câu hỏi mở: Đặt câu hỏi mở để khuyến khích trẻ trả lời và bày tỏ suy nghĩ của mình.
- Lắng nghe và phản hồi: Lắng nghe và phản hồi một cách tích cực khi trẻ nói chuyện, khuyến khích trẻ diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc của mình.
4: KHI NÀO THÌ MẸ CẦN THAM KHẢO Ý KIẾN CỦA BÁC SĨ?
Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về sự phát triển ngôn ngữ của bé, mẹ hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Một số dấu hiệu cần chú ý bao gồm:
- Bé không phát ra âm thanh hoặc bập bẹ sau 6 tháng tuổi.
- Bé không nói từ đơn giản nào sau 12 tháng tuổi.
- Bé không ghép từ thành câu đơn giản sau 24 tháng tuổi.
- Bé không hiểu và không làm theo các chỉ dẫn đơn giản.
