Bánh ăn dặm là một loại thực phẩm bổ sung tiện lợi, được nhiều phụ huynh lựa chọn trong giai đoạn bé tập làm quen với thức ăn đặc. Tuy nhiên, việc sử dụng bánh ăn dặm cần được tiếp cận dưới góc độ khoa học dinh dưỡng để đảm bảo sự phát triển tối ưu cho trẻ. Bài viết sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ khi nào là thời điểm phù hợp để cho bé bắt đầu dùng, cách chọn lựa đúng loại thực phẩm bổ sung, và khi nào cần điều chỉnh liều dùng hoặc tạm ngưng nếu bé có những dấu hiệu không tốt.
Khi nào mẹ nên bắt đầu cho bé dùng bánh ăn dặm?
Quyết định bắt đầu cho bé ăn bánh ăn dặm cần căn cứ vào sự phát triển về thể chất và kỹ năng của trẻ, thay vì chỉ dựa vào độ tuổi. Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các tổ chức nhi khoa uy tín, thời điểm hợp lý nhất để bé bắt đầu làm quen với thực phẩm bổ sung, bao gồm cả bánh ăn dặm, là khi bé đạt được các dấu hiệu sẵn sàng dưới đây
Độ tuổi và liều lượng khuyến nghị
Thời điểm hợp lý nhất để giới thiệu bánh ăn dặm là khi bé khoảng 6 tháng tuổi, sau khi đã bắt đầu làm quen thành công với các loại bột ăn dặm và cháo rây cơ bản.
Lúc bắt đầu mẹ nên cho bé dùng với liều lượng cực kỳ hạn chế. Khoảng 1 lần/ngày hoặc cách ngày, chỉ nên cho bé dùng thử 1 – 2 miếng bánh (tùy kích cỡ). Mẹ lưu ý mục tiêu chính giai đoạn này là giúp bé luyện tập kỹ năng, không phải cung cấp năng lượng chính.
Kỹ năng vận động cần thiết
Ngoài việc cân nhắc độ tuổi sử dụng mẹ còn phải xem xét các yếu tố hoạt động của bé qua các dấu hiệu sau:
- Tư thế ngồi vững: Bé có thể ngồi thẳng với sự hỗ trợ tối thiểu hoặc tự ngồi vững. Điều này quan trọng để giảm nguy cơ hóc nghẹn.
- Phản xạ đẩy lưỡi mất đi: Phản xạ tự nhiên đẩy thức ăn lạ ra khỏi miệng đã giảm bớt, giúp bé chấp nhận và nuốt thức ăn đặc.
- Có thể cầm nắm và đưa thức ăn vào miệng: Bé thể hiện khả năng phối hợp tay-mắt và chủ động đưa miếng bánh (hoặc thức ăn khác) vào miệng, đây là một kỹ năng quan trọng trong quá trình tập ăn dặm tự chỉ huy (Baby-Led Weaning – BLW).
Những tiêu chí nào mà mẹ cần quan tâm khi lựa chọn bánh ăn dặm?
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều dòng sản phẩm bánh ăn dặm cho bé, nhưng mẹ cần quan tâm nhất chính là thành phần dinh dưỡng bên trong nó. Mẹ nên áp dụng các tiêu chí sau đây để lựa chọn bánh một cách khoa học
Tiêu chí quan trọng | Giải thích khoa học |
| Hàm lượng Đường (Sucrose, Fructose, v.v.) | Tuyệt đối chọn loại ÍT đường hoặc KHÔNG đường. Bởi đường không chỉ gây nguy cơ béo phì, thói quen ăn ngọt mà còn có thể làm tăng nguy cơ sâu răng sữa khi bé mọc răng. |
| Hàm lượng Muối/Natri | Chọn loại ÍT muối hoặc KHÔNG muối. Chức năng thận của trẻ nhỏ vẫn chưa hoàn thiện, việc tiêu thụ quá nhiều Natri sẽ tạo gánh nặng cho thận. Lượng Natri tối đa khuyến nghị cho trẻ dưới 1 tuổi là rất thấp. |
| Thành phần Vi chất Dinh dưỡng | Nên chọn bánh được tăng cường (fortified) các vi chất quan trọng như Sắt, Kẽm, Canxi và các Vitamin nhóm B. Giai đoạn ăn dặm là thời điểm bé dễ bị thiếu sắt. |
| Kết cấu (Texture) | Bánh phải có kết cấu dễ tan chảy hoặc dễ mềm trong miệng bé. Điều này giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ nghẹn (choking hazard). |
Khi nào thì mẹ không nên cho bé ăn bánh ăn dặm?
Một điều quan trọng mà mẹ cần nắm vững là dù bánh ăn dặm có giàu dinh dưỡng đến đâu thì nó vẫn chỉ là một loại thực phẩm bổ sung. Bé yêu vẫn cần năng lượng và chất dinh dưỡng chủ yếu từ các thực phẩm nguyên chất (Whole Foods) để đảm bảo sự phát triển cơ thể và não bộ. Việc lạm dụng bánh ăn dặm có thể dẫn đến việc bé bị “no ngang”, làm giảm lượng hấp thu thức ăn chính giàu đạm, chất béo, gây mất cân bằng dinh dưỡng.
Nếu bé yêu có những biểu hiện sau mẹ nên cân nhắc cho bé giảm dần hoặc dừng sử dụng bánh:
- Dấu hiệu “Phụ thuộc”: Khi bé có những biểu hiện sau chỉ đòi ăn bánh/từ chối bữa chính hoặc biếng ăn sau khi ăn bánh. Đây chính là hậu quả rõ ràng nhất cho thấy việc lạm dụng bánh. Bánh có vị thơm ngon khiến bé thích thú và gây “no ảo”. Vậy nên khi thấy bé có biểu hiện này mẹ nên lập tức cho bé tạm dừng ngay lập tức trong vài ngày để cân bằng lại hệ tiêu hoá và vị giác. Sau đó chỉ sử dụng lại với liều lượng hạn chế và đúng vào bữa phụ giúp bé nhận biết được sự khác biệt giữa bữa ăn chính và bữa ăn nhẹ để tránh quấy khóc đòi hỏi.
- Khi bé được 12 – 18 tháng tuổi và đã ăn được đồ ăn cứng hơn, bắt đầu ăn cùng gia đình, mẹ nên giảm bớt cho bé ăn bánh ăn dặm như một bài tập hàng ngày. Thay vào đó, mẹ hãy xem bánh ăn dặm như món ăn vặt tiện lợi, có thể kết hợp với sữa chua hoặc trái cây để tốt cho sức khỏe. Mỗi tuần mẹ chỉ nên cho bé ăn bánh 2 – 3 lần vào các bữa phụ nhẹ, để không làm ảnh hưởng đến bữa chính.
Tóm lại, bánh ăn dặm là công cụ hỗ trợ cho giai đoạn tập ăn dặm ban đầu (6-12 tháng tuổi).Cha mẹ cần sử dụng chúng một cách có chọn lọc và có kiểm soát, tuyệt đối không để chúng thay thế các bữa ăn chính giàu dinh dưỡng. Việc theo dõi sự phát triển kỹ năng nhai của trẻ sẽ là kim chỉ nam để biết khi nào nên thay thế bánh ăn dặm bằng các thực phẩm cầm tay khác tốt hơn.
